Ime i veličina prostora

Caribrodsko, danas zvanično nazvano dimitrovgradsko gornje Ponišavlje ime je za deo teritorije opštine i gornjeg Ponišavlja, dobijeno po najvećem naselju Caribrodu odnosno Dimitrovgradu (od 1950. godine), koje je do 1955. godine imalo status sreza, a sada je opština, i po tom osnovu je dobilo status gradskog naselja. Administrativni je, kulturni i prosvetni centar današnje opštine Dimitrovgrad.

U postojećim zapisima i stručnoj literaturi nije ozvaničeno ime caribrodski odnosno dimitrovgradski kraj. Međutim, ako je prihvaćena podela teritorije opštine na četiri manje prostorne celine: gornji Visok, Zabrđe, Burel i Derekul, koje se kao takve deklarišu u stručnoj geografskoj literaturi i putopisima, logično je da i ovaj teritorijalno najmanji deo (13,60%) ima svoje ime, koje je već u upotrebi kod stanovništa kao caribrodsko - dimitrovgradsko.

Sastoji se od nekoliko poznatih enklava u nišavskoj dolini, kvalitetnih ravničarskih površina za biljnu proizvodnju: Trap, Livađe, Bogatica, Beleš, Lazinje, Srebrna, K'ndina bara, Gladno polje, Gradinjsko i Bačevsko. Granice ovog dela doline Nišave - Ginske su sa: severoistoka - greben predplaninskog područja Kozarica, granica sa Zabrđem; istoka - međudržavna granica sa Bugarskom; jugozapada - burelsko predplaninsko područje planine Greben („Kukla") i zapada - pobrđe Trap odnosno granica sa opštinom Pirot, k.o. sela Srećkovac i Obrenovac, preko grebena pobrda Neškovo do kozaričkog pobrđa i k.o. Petrlaš.

Katastarski prostor Caribroda po svom položaju ne samo da zauzima središnji deo opštinske teritorije već i prostor koji Nišava deli na dva dela.

U širem geografskom smislu nalazi se na jugoistoku Srbije, istočno od niškog regiona i grada Niša na oko 90 km. U pirotskom je okrugu i od Pirota je udaljen 20 km u uzvodnom smeru ka istoku, nišavskom dolinom, skoro do same granice sa susednom Bugarskom. Od Sofije, bugarske prestonice, udaljen je oko 65 km.

Deo je teritorije brdsko planinskog područja sa svim njegovim karakterističnim prirodnim uslovima: nadmorskom visinom iznad 450 m, planinskim masivima Vidliča i Greben planine, njihovim predplaninskim pobrđima Kozarica i Kukla, sa dolinama i jarugama, terasama, uvalama i vrtačama, krečnjačkim grebenima i malim ravničarskim površinama u obalnim dolinskim tokovima Nišave i Gabarske reke i njihovih većih pritoka: Željuški potok, Gojindolska bara i drugi.

RELJEF

U širem smislu ovo je brdsko planinski prostor u dolinskom predplaninskom delu Vidliča i Greben planine. Tipično je brdsko planinsko područje koje se predstavlja relativno uskom dolinom reke Nišave i dolinama njenih levoobalnih pritoka: Lukavačka (Gabarska reka), Zeljuški i Gojindolski potok i nekoliko manjih potočića. Neposredno, obalni deo Nišave se predstavlja relativno uskom ravnicom formiranom meandriranjem njenog vodotoka između južnih padina kozaričkog pobrđa, u desnoobalnom smeru do podnožja, i levoobalnom do podnožja severnih padina pobrđa Kukle, predplaninskog dela Greben planine. Između grebena ovih pobrđa reka Nišava formirala je ravne površine uzvodno od Dimitrovgrada do granice sa Bugarskom gde joj se dolina sužava u klisuru, od Kalotine. Dužina ovog prostora je oko 6, a širina je prosečno 1-2 km, što opredeljuje ravnu rečnu aluvijalnu površinu od oko 1000 ha. Od dimitrovgradskog suženja u nizvodnom smeru do suženja kod sela Gojin dol i Obrenovac, meandre su šire. Severne padine Kukle spuštaju se u blagom padu preko zvanog mesta Trap, do samog vodotoka Nišave kod sela Obrenovac, i desnoobalnim, izuzetno strmim padinama Gojindolskog kalea i grebena Neškovog visa (777 m.n.v) iz kozaričkog pobrđa. Ravničarske aluvijalne meandre su manje: Livađe 10ha i Bogatica 20ha, pogodne za biljnu, ratarsku i voćarsku proizvodnju. Od ove površine levoobalno počinje padinski brdoviti deo pobrđa Kukle sa gustom mrežom planinskih potoka i potočića i sa desnoobalnim padinama kozaričkog pobrđa. Takođe sa brojnim dolinama, ali pretežno suvodolinama i nekoliko karstnih izvora koji se napajaju atmosferskim padavinama sa zabrdske kotline i kozaričkog pobrđa.

Ravničarski rečno - dolinski deo kod sela Obrenovac i sela Gojin dol počinje sa 431 i 436 m nadmorske visine; kod sela Gradinje i Bačevo sa 474 m, pobrđa Golema glava kod sela Gojin dol sa 754 m, i kod sela Željuša 705 m nadmorske visine - Željuški vrh. Livađe u ataru sela Lukavica je na 797 i 821 m nadmorske visine; Babin nos na752 m, Vučji kamik kod sela Gradinje na 817 m, Bačevski vrh - Drobež na 766 m i Gosen na 821m nadmorske visine na kozaričkom grebenu.

Prikazane su visinske kote pobrđa koja okružuju dimitrovgradsko gornje Ponišavlje i dominiraju svojom nadmorskom visinom. Između ovih kota su doline i jaruge, uvale i vrtače, krečnjački grebeni, rudine i oaze visinskih polja - terasa. Po svim prirodnim karakteristikama (između planinskih masiva Vidliča i Greben planine) tipično je brdsko planinsko područje.

Ovo se može potkrepiti strukturom k.o.iz kojih se vidi da obradivim površinama pripada 32,26%, a oko 70% je pod ostalim kulturama, gde preovlađuju šume, pašnjaci, livade i neplodno zemljište (430 ha).

Raznovrsnost reljefnih oblika i nadmorske visine ovo područje svrstava u brdsko planinsko, što je u prošlosti uticalo da se stanovništvo bavi uzgojem stoke. I kada je sredinom 19. veka počelo da se opredeljuje za biljnu proizvodnju, stočarstvo je i dalje bilo glavno opredeljenje.

HIDROLOGIJA

Područje se pokriva izvorskim tekućim vodotocima gornjeg toka Nišave čiji je prosečni godišnji protok na ovoj deonici (stacionaži) 20,03 m3/sec. To je relativno zadovoljavajuća količina ali sa neadekvatnim rasporedom atmosferskih padavina. Pokriva se mrežom izvora sa pretežnom izdašnošću od 3-7 l/sec ( prosečno 5 litara).Postoji nekoliko izvorišta veće izdašnosti, tipa karstnih vrela sa oko 10 litara u sekundi, u obalnom delu. Izvori, sa kojih se obrazuju stalni vodotoci, ulivaju se u gornji tok Nišave. Veće pritoke su Gabarska-Lukavačka reka, Željuški potok i Gojindolska bara. Sve su levoobalne i obskrbljuju se vodom manjih i većih potoka. Na desnoobalnom prostoru južnih padina kozaričkog pobrđa, izrazito karstnim sa krečnjačkom podlogom, površinski su se formirale rudine, plitka zemljišta sa oskudnom i žbunastom vegetacijom na pašnjacima i šumskim šikarama. Sva izvorišta čine površinsku mrežu slivne površine gornjeg toka Nišave. Relativno su zadovoljavajući podzemni potencijali voda posebno u pojasu većih vodotoka, a ima ih i na visoravnima. Ove vode koriste se preko bunara. Termalnih i mineralnih izvorišta nema, ali ima lekovitih izvorčića - „Svetene vode".

Iskorišćenost raspoloživih količina vode nije adekvatna mogućnostima. Prikazana hidrološka situacija uglavnom je rezultat sume godišnjh količina atmosferskih padavina, koje se kreću u proseku od 650 do 700 litara godišnje po m2.